Erken Yaşta Adet Görme (Puberte Prekoks)

Puberte Prekoks (Erken Yaşta Adet Görme)

Puberte, ergenlik yani büluğ çağı demektir ve puberte prekoks ergenliğin erken yaşta başlaması anlamına gelir. İlk adetin görülmesi ise puberte döneminde kız çocuklarında görülen farklılaşmalardan yalnızca birini ifade eder.

Telarş, Pubarş, Menarş

Kız çocukları puberte dönemine ortalama 9 ila 13 yaşları arasında ve erkeklerden yaklaşık olarak iki yıl daha erken girerler. Puberte döneminde ilk değişim göğüslerde başlar ve göğüsler kabarmaya, büyümeye başlar. Göğüslerde izlenen bu değişikliğe telarş adı verilir. Genellikle memeler asimetrik olarak gelişir ve önce biri daha sonra diğeri büyür.

Telarşın ardından koltuk altları ve kasıklarda tüylenme ortaya çıkmaya başlar.Bu değişime de pubarş denir.

Bu gelişim çizgisinin sonunda da menarş yani ilk adet kanaması yer alır. Menarşın dokuz yaşından önce ortaya çıkmış olmasına erken menarş adı verilir.

Tüm bu gelişim ve değişimler olurken, kız çocuklarının boyları uzar, vücutları kıvımlar kazanarak kadınsılaşmaya başlar ve elbette çok ciddi psikolojik değişimler meydana gelir. Sürecin tamamlanması ortalama beş ya da altı yıl sürer.

Ergenliğin Erken Yaşta Başlaması (Puberte Prekoks)

Kız çocuklarının ergenliğe dokuz yaşından önce girmesi anlamına gelen erken ergenlik yani puberte prekoksun gerçek (santral-gonadotropin bağımlı) ve yalancı (periferal-gonadotropinden bağımsız) olarak ikiye ayrılır. Bu nokta şöyle açıklanabilir: Gerçek puberte prekoks beyindeki bir patolojiye bağlı olarak hipotalamus hipofiz-gonad aksının erken çalışmasıyla birlikte salınıma başlayan seks hormonlarına bağlı olarak ortaya çıkar. Yalancı puberte prekoks ise sorunun beyinden değil fakat diğer organlarda oluşan bir patolojik durumdan kaynaklanmaktadır.

Gerçek puberte prekoks, idiopatik yani sebebi bilinmeyen nedenler var olabileceği gibi aynı zamanda beyin tümörleri, menenjit, beyin travması, hidrosefali, ensefalit gibi beyin kaynaklı pek çok patoloji nedeniyle meydana gelebilir.

Yalancı puberte prekoks da yumurtalık kistleri, over tümörler ve bunlardan salgılanan hormonlar, hormonal steroid içeren ilaçlar, konjenital adrenal hiperplazi gibi nedenleri ifade eder.

Puberte prekoksta olması gerekenden daha erken yaşanan bu değişimler nedeniyle kemik epifizleri erkenden kapanır ve bu nedenle, en başta hızla uzayan çocuğun uzaması durur, boyu kısa kalır. Puberte prekoks tedavisindeki birincil amaç boy uzamasının durmasını engelemek ve çocuğa psikososyal destek sağlamaktır.

Tedaviye geçildiğinde, gerçek puberte prekoksta, hormonal ilaçlar kullanılarak beyinde oluşan patoloji kaynaklı ortaya çıkan hormon salınımı engellenir. Eğer yalancı puberte prekoks söz konusu ise o zaman da sebebe yönelik tedavi yapılmalı ve bu neden ortadan kaldırılmalıdır.

Sakıncaları

Ergenliğe giriş başladığı anda kızlar çocuklarında östrojen, erkekler çocuklarında da testosteron hormonunda yükselme olması, kemikteki büyüme kıkırdaklarına kemikleşmesinin çok hızlı olmasına ve ilk başlarda hızlı görünen büyümenin sonra tamamen durmasına ve ortalamanın altında boy uzunluğuna neden olur.

Tedavisi

Erken ergenlik yani puberte prekoks, artan hormonların baskılanmasını sağlayan ilaçlarla kontrol altına alınmalıdır. Bu tedavi şekil ve yöntemi çocuk endokrinoloji kliniklerinde ya da hastanelerin çocuk endokrinoloji bölümlerinde yapılmaktadır. Tedavi yaşı olması gereken ergenlik düzeyine kadar devam eder. Normal yaş dönemi geldiğinde tedavi bırakılır takip eden altı ay içinde de ergenlik normal döngüsünde devam eder. Bu tedavinin, zaman zaman kimi vakalarda kilo aldırması dışında herhangi bir yan etkisi saptanmamıştır.

Bu yazıyı okuduktan sonra, eğer çocuğunuzda puberte prekoks yani erken ergenlik bulguları olduğundan şüpheleniyorsanız önce bir çocuk hastalıkları uzmanına, ardından da bir çocuk endokrinolojisi uzmanına başvurmanızı tavsiye ederiz.

Ailenin tutumu

Kız çocuklarına, adet görme hakkında bilgi verilmesi ve annelerin bu konu hakkında kız çocuklarını rahatlatması ne ile karşılaşacağını bilen çocuğun hem adet olduğunda korkmasını